‘Het lelijkste portret is dan eigenlijk het beste gelukt en dat is dan kunst.’
De vraag van vandaag op een school in Leidsche Rijn: ‘Kan kunst mislukken?’
Zeven weken filosoferen kinderen uit de groepen 6 t/m 8 met elkaar over allerlei vragen en onderwerpen. Vandaag gaat het over kunst en of kunst ook kan mislukken. Ze krijgen verschillende kunstafbeeldingen te zien op het digibord en moeten onder andere beoordelen of de kunstenaar zijn best heeft gedaan of het gelukt is en of het kunst is of niet. Ze bekijken werken van Johannes Vermeer, Jeff Koons, Malevitsj, Jackson Pollock, Wim T. Schippers, Hannah Höch, Giovanni Bragolin en Helene Dumas. En de kinderen maken zelf kunst..met hun ogen dicht..
Een rondje langs de kunstwerken:
Jeff Koons, Play Doh:
Is dit kunst?
‘Ja, je kan het niet zomaar op straat zien, je ziet het niet overal.’
‘En het is ook niet zo dat iedereen het initiatief neemt om dit te maken. Misschien is hij wel de enige die dit heeft gemaakt. Daarom hoort het in een museum. Kunst kan je eigenlijk ook in meerdere dingen zien, in een schilderij of als bijvoorbeeld grote 3D-dingen.’
Heeft hij zijn best gedaan?, vraag ik.
‘Ja, hij heeft er heel veel werk aan besteed dat het echt een illusie is.’
Hoe zie je dat?.
‘Je denkt dat het van klei is maar het is van aluminium. Hij heeft zijn best gedaan om je op andere gedachten te brengen.’
Jackson Pollock, action painting:
‘Als er maar één van bestaat, is het zeldzaam en dan is het kunst.
Als één iemand alle schilderijen van de wereld maakt is het niet meteen kunst, maar als iedereen één schilderij maakt dan kan het wel kunst zijn.’
‘Kunst hoeft niet meteen in een museum te staan, het kan ook gewoon thuis staan.’
De Pindakaasvloer van Wim T. Schippers:
‘Het is voedselverspilling. Omdat niet iedereen te eten heeft en dan zijn sommige mensen daar misschien boos over.
Je kan pindakaas beter aan mensen geven die niet zoveel te eten hebben.’
‘Misschien geeft de kunstenaar wel geld aan goede doelen, dus dan mag hij zelf toch wel iets maken wat hij wil?’
Daar is zijn buurman het niet echt mee eens: ‘Ik vind het echt een overdreven reactie. Want pindakaas is geen eten, het is een saus.’
De hele groep moet daar om lachen…
‘Want, gaat hij door: als hij het met brood of met noten had gedaan, dan zou het wel verspilling zijn. Maar ja, als het gewoon pindakaas is, dan heb je er niet zoveel aan..
Je kan niet zomaar een hele pot pindakaas in één keer op eten..’
‘Nou ja, beter dan een pot mayonaise’, zegt Koen.
Maar José zegt: ‘Hij mag het zelf weten of hij het doet of niet, en als de mensen het niet goed vinden, dat is dan hun eigen mening en dat mogen ze vinden.’
‘Hij heeft er wel moeite in gestoken en het is een heel groot doek dus als je dan zoveel pindakaas er op moet smeren dan duurt het wel even voordat het klaar is.’
Abstracte portretafbeeldingen van Hanna Höch:
Na een denkpauze zegt Sjoerd: ‘Eigenlijk is alles kunst…want als je iets maakt kan je het zelf gewoon kunst noemen, toch?’
‘Maar’, zegt Koen. ‘Het is een geknipt lichaam met echte ogen, echte handen en echte haren. Het hoofd is niet echt, maar het is wel een soort mens. Ik vind het geen kunst. Dan zou ik ook een nep mond en nep ogen doen. Maar die andere afbeelding is beter gelukt, die is nepper, want dat is geen mens. Hij is beter gelukt omdat het geen echt mens is.’
Na dit rondje kunst gaan de kinderen een zelfportret maken. Met de ogen dicht…
De kinderen moeten giechelen als ze later hun zelfportret zien.
Is het gelukt?, vraag ik.
‘Ja’, zegt Lianne. ‘Alle onderdelen van mijn hoofd heb ik gebruikt, de oren, de neus, de ogen, het haar en het hoofd zelf. Dus alles zit erin. Het zit alleen niet op de goede plek.’
En bij de meeste kinderen zit de mond, de neus en de ogen verspreid over het vel papier.
Behalve bij Maral: ‘Ik vind het niet goed gelukt omdat alles op de goede plek zit.
Dat klopt niet.’
Waarom klopt het niet?
‘Het is niet abstract, het is gewoon een zelfportret en dan had ik net zo goed mijn ogen open kunnen doen.’ Maar de andere kinderen vinden de tekening van Maral juist het meest gelukt. Het lijkt het meest op hoe een gezicht eruit ziet.
Kan kunst mislukken?
‘Ligt aan hoe je denkt. Andere mensen hebben andere categorieën in hun hoofd.
Iemand anders vindt rood of groen mooi. Of iemand vindt rond of driehoeken mooi.
Dat is smaak.’
‘Ik denk dat kunst best kan mislukken. Want je kan kunst zo mooi maken dat het op een foto lijkt en dat niemand gelooft dat het kunst is.’
‘Kunst ligt eigenlijk aan smaak. Je mag zelf bedenken wat kunst is.’
We kijken even terug naar de abstracte portretafbeeldingen van Hannah Höch.
Toch is dit kunst en alle onderdelen van het gezicht zitten niet op de juiste plek van het gezicht, zeg ik. Hoe zit dat dan met jullie zelfportretten?
‘Nou, zegt Koen, het lelijkste portret is dan eigenlijk het best gelukt en dat is dan kunst.’
En daarmee sluiten we deze denkles af.
Wil je ook met kinderen gaan filosoferen in het volgende schooljaar? Of tijdens de ‘Kinderboekenweek’ over het thema ‘Vriendschap’ of tijdens de week van de ‘Lentekriebels’?
De kinderboekenweek loopt van 4 oktober tot en met 15 oktober 2023.
Er zijn ook kant en klare lessen en projecten over andere thema’s die ik kan geven of ik kan een lessenserie op maat verzorgen.
Net wat de school wil.